Idąc z duchem czasu należałoby się zastanowić, czy w nowej rzeczywistości ekonomicznej nie byłoby celowe zawarcie intercyzy, tj. małżeńskiej umowy majątkowej. Na czym ona polega i kiedy warto ją podpisać, a kiedy… niekoniecznie. Intercyza jest formą usystematyzowania stosunków majątkowych w małżeństwie w przypadku, kiedy nie chcemy zachować pełnej wspólnoty majątkowej lub ustanowić jej rozdzielność.

Wspólnota majątkowa

Najczęściej występująca w Polsce wspólnota majątkowa powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i oznacza, że wszystkie nabyte w trakcie trwania związku dobra należą do obojga małżonków. Wspólnota majątkowa nie obejmuje rzeczy nabytych przed zawarciem małżeństwa, jak również otrzymanych w trakcie jego trwania przez któregokolwiek z małżonków - spadków i darowizn, nagród za osobiste osiągnięcia, a także odszkodowań oraz rzeczy osobistych. Wspólnota majątkowa ogranicza prawo małżonków do swobodnego dysponowania wspólnym majątkiem na przykład jego podziału w trakcie małżeństwa. Do niedawna wspólnota majątkowa wykluczała też możliwość podejmowania poważnych zobowiązań finansowych (pożyczki, kredyty) bez zgody współmałżonka, co wiązało się z obowiązkiem spłaty ze wspólnego majątku długu ciążącego na drugim z małżonków. W świetle aktualnych zmian w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym każdy z małżonków może samodzielnie zaciągać lub poręczać kredyty, lecz w takim przypadku spłata długu może nastąpić wyłącznie z jego majątku osobistego. Wspomniane zmiany przepisów pozwalają zaliczyć do majątku osobistego dobra nabyte w trakcie trwania związku małżeńskiego a pochodzących ze środków stanowiących majątek osobisty któregoś z małżonków (dotąd stanowiły one majątek wspólny).  Niekiedy wspólnota majątkowa może zostać rozszerzona o przedmioty, które nie wchodzą w jej zakres na mocy prawa, bądź ograniczona (na przykład wyłączenie wynagrodzenia za pracę lub dochodów z działalności gospodarczej). Wygaśnięcie wspólnoty majątkowej następuje z chwilą orzeczenia rozwodu lub separacji, względnie ubezwłasnowolnienia któregoś z małżonków a także w wyniku ustanowienia rozdzielności majątkowej już w trakcie trwania związku małżeńskiego. Pozytywną stroną wspólnoty majątkowej jest możliwość wspólnego opodatkowania dochodów tam, gdzie spełnione są wymagane stosownymi przepisami warunki. Jest to korzystne w sytuacji, kiedy małżonkowie osiągają dochody o zróżnicowanym poziomie lub jedno z nich nie osiąga żadnych dochodów.

Rozdzielność majątkowa              

Przy znacznych dochodach obojga małżonków, zwłaszcza zaś prowadzonej przez oboje lub jedno z nich działalności gospodarczej, warto ustanowić rozdzielność majątkową, która w razie problemów finansowych jednej ze stron nie obciąża odpowiedzialnością współmałżonka. W tym celu niezbędne jest sporządzenie intercyzy tj. spisanej w formie aktu notarialnego dobrowolnej umowy między małżonkami, określającej zakres składników majątkowych wchodzących do majątków odrębnych, zarządzanych samodzielnie przez każdego z małżonków. Niezależnie od spisania intercyzy istnieją – analogicznie jak w przypadku wspólnoty majątkowej, składniki majątku będące wyłączną własnością każdego z małżonków jak majątek nabyty przed ślubem, spadki, darowizny, nagrody, odszkodowania itp. Postać intercyzy może mieć również rozszerzenie lub ograniczenie omówionej wyżej wspólnoty majątkowej. Intercyza może być sporządzona zarówno przed ślubem, jak i w trakcie trwania związku małżeńskiego. Warto podkreślić, że samo sporządzenie intercyzy nie zawsze chroni przed zgubnymi następstwami odpowiedzialności za długi współmałżonka, musi być bowiem spełniony warunek powiadomienia wierzyciela o zawarciu intercyzy. W razie zaniechania tego obowiązku przez małżonka – dłużnika, obowiązujące prawo dopuszcza odpowiedzialność za długi współmałżonka, tak jakby intercyza nie została spisana. Ustawowa odrębność majątkowa uniemożliwia wspólne rozliczenie rocznego zeznania podatkowego. Warto skorzystać z nowatorskiej w polskim prawie nowej formy intercyzy – umowy rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. Jej zawarcie chroni w razie rozwodu stronę słabszą finansowo

(na przykład niepracującą żonę), ustala się bowiem o ile wzrosła wartość majątku każdego z małżonków od dnia ślubu. Osoba o mniejszym dorobku ma prawo domagać się wyrównania - w postaci kwoty pieniężnej lub przeniesienia praw do nieruchomości. 

Fot.: D. Kubaś